ग्रामिण किसानका सवाल

 खगेन्द्र दाहाल 
नेपालगञ्ज  /  शहरी भेगका किसानहरु आधुनीक कृषि औजार र विभिन्न संयन्त्रहरुको प्रयोग गरि कृषि पेसा अपनाइ रहेका छन् तर ग्रामिण भेगका किसानहरु उहि परम्परागत पाराले कृषि पेशा गरीहेका छन् । कृषकले मेहनत अनुसारको उत्पादन गर्न सकेका छैनन् । शहरका किसान टेक्टरले खेत वारी जोत्दा गाउँका किसान हलगोरुले पसिना वगाई खेतीपाती गरीरहेका हुन्छन् । मेहनत उत्तिकै हुन्छ तर राम्रो विउ र प्रयाप्त मलको अभाव, सिचाइ नहुनु लगाएतका समस्याले उत्पादनमा कमी हुने गर्छ ।

ग्रामिण स्तर सम्म कृषि सडकको विकास हुन नसक्दा पनि कृषकले आफ्नो क्षमतालाई फराकिलो बनाउन सकिरहेका छैनन् ।

      अधिकास किसान परम्परागत तबरले खेती गर्छन । अझ भनौ ग्रामिण स्तरका किसानले आधुनिक खेती भनेको के हो भन्ने नै बुझेका छैनन् । त्यहि पुरानो विउ, पुरानै लगाउने तौर तरीका अपनाएका पाइन्छन । जसले गर्दा कृषिमा उत्पादन बढाउन सकिरहेका छैनन् । ग्रामिण स्तरका साना कृषक सम्म कृषि सम्बन्धीत काम गर्ने निकाय पुग्न सकेका छैनन् जसका कारण कृषकको अवस्था ज्युँको त्युँ रहेको पाइन्छ । खाद्य अधिकारमा कृषकको पहुँच पुगिरहेको छैन । साना किसान त्यसमाथि भुमिहिन धेरै छन । खेती किसानि गरेर जिविको पार्जन गर्छु भन्नेहरुलाई आवश्यक जमिन उपलव्ध छैन । वर्षभरी लगाएको खेतीलाई आफैले उपभोग गर्न पाइरहेका छैनन । खुला सिमाना र बाढि पहिरोले गर्दा दिन प्रतिदिन किसानको जमिन ह्रास हुदै आएको पाइन्छ ।

जलवायु परिवर्तनका कारण कृषकले लगाएको खेतीमा वर्षेनी नोक्सानी बेहोर्न परीरहेको छ । खेतीयोग्य जमिनहरु वगर बनिरहेका छन । ग्रामिण स्तर सम्म सिचाई सुविधा पुग्न सकिरहेको छैन । सिचाई मिटर सबै कृषकले नपाउदा थप समस्या बनिरहेको छ । मल विउ भने जस्तो समयमै उपलव्ध भएका पाइदैन । सरकारी अनुदान पनि पहुँचवाला कृषकले मात्र पाइरहेका छन । ग्रामिण स्तरमा रहेका कृषकले जति कृषि जन्य बस्तु उत्पादन गरेपनि त्यसको उपयुक्त बजार र बजारभाउ पाउन सकेका छैनन् ।  ग्रामिण तहमा रहेका कृषकलाई माथि उठाउन सरकारी तथा ग्रैर सरकारी सघं सस्थाहरु कमै मात्रामा लागेका पाईन्छन । सरकारी सेवा सुविधा आएको गएको अत्तो पत्तो हुदैन । कृषकले भनेको बेला कृषि सामाग्री पाउन मुस्कील छ । कृषकले उत्पादन गरेको बस्तुको बजार राम्रो बन्न सकेको छैन । ग्रामिण स्तरमा जाने हो भने उपयुक्त सेवा सुविधा बाट बन्चितहुदाँका कारण जमिन बाझो रहने गरेको छ । कृषकको लागी सहज होस भनेर सरकारले धानको मुल्य खरीद गर्छ तर त्यो ग्रामिण कृषकले महसुस समेत गर्न पाएका छैनन । कृषकले धान व्यापारीलाई विक्रि गरीसकेपछि मात्र सरकारले खरिद मुल्य निर्धारण गर्ने चलन छ ।
ग्रामिण स्तर सम्म कृषि सडकको विकास हुन नसक्दा पनि कृषकले आफ्नो क्षमतालाई फराकिलो बनाउन सकिरहेका छैनन् । सरकारी अनुदान बाट प्राप्त विउ मलमा पनि त्रुटी भैरहदा कृषकले लगाएको बाली फस्टाएका छैनन् । साचिकै ग्रामिण स्तरमा रहेका कृषकलाई पनि कृषि क्षेत्रका सेवा सुविधाहरु पु¥याउन जरुरी छ । शहर मुखी भएको सेवा सुविधाहरु ग्रामिण मुखी हुनुपर्छ । कृषिमा विकास भएको आधुनीकीकरणका वारेमा गाउँका किसानहरुलाइ पनि जानकारी गराउन पर्छ । अनी मात्रै ग्रामीण भेगमा पनि कृषि उत्पादन वढ्छ र किसानहरु कृषि पेशामै आत्म निर्भर हुन सक्छन् ।